Sofia stedentrip: een mix van oud en nieuw

Geschiedenis en cultuur van Sofia

Sofia heeft een rijke en fascinerende geschiedenis die teruggaat tot duizenden jaren geleden. De stad werd oorspronkelijk gesticht door de Thraciërs en stond bekend als Serdica. In de Romeinse tijd bloeide Serdica op als een belangrijk handels- en bestuurscentrum. Je kunt nog steeds de overblijfselen van deze glorieuze periode bewonderen, zoals de stadsmuren en de ruïnes van het Romeinse amfitheater.

In de middeleeuwen werd Sofia een belangrijk bolwerk van het Byzantijnse Rijk en later het Ottomaanse Rijk. Deze invloeden zijn duidelijk zichtbaar in de architectuur en cultuur van de stad. De indrukwekkende Alexander Nevski-kathedraal, met haar gouden koepels, is een symbool van de Bulgaarse orthodoxe traditie en een must-see voor elke bezoeker. Een ander opmerkelijk historisch monument is de Banya Bashi-moskee, gebouwd tijdens de Ottomaanse periode, die nog steeds in gebruik is.

De cultuur van Sofia is een boeiende mix van oosterse en westerse invloeden. De stad herbergt tal van musea, galeries en theaters waar je kunt genieten van zowel klassieke als moderne kunst. Het Nationaal Historisch Museum biedt een diepgaand inzicht in de rijke geschiedenis van Bulgarije, met een uitgebreide collectie van artefacten die variëren van prehistorische tijden tot de moderne tijd.

Naast de historische en culturele bezienswaardigheden, staat Sofia bekend om haar levendige culturele scene. Het hele jaar door worden er tal van festivals en evenementen georganiseerd, variërend van muziek en dans tot film en literatuur. Het Sofia Film Festival en het Internationaal Folklore Festival zijn slechts enkele voorbeelden van de culturele hoogtepunten die je kunt meemaken.

Kortom, de geschiedenis en cultuur van Sofia maken de stad tot een fascinerende bestemming die je zeker niet wilt missen tijdens je volgende stedentrip.

Activiteiten en bezienswaardigheden in Sofia

Sofia biedt een breed scala aan activiteiten en bezienswaardigheden die je stedentrip compleet maken. Van historische monumenten en boeiende musea tot gezellige markten en groene parken, er is voor ieder wat wils. Hier zijn enkele hoogtepunten die je zeker moet bezoeken tijdens je verblijf in deze bruisende stad:

• Alexander Nevski-kathedraal: deze iconische kathedraal, met haar gouden koepels, is een van de grootste orthodoxe kerken ter wereld en een must-see in Sofia.
  
  

  De Alexander Nevski-kathedraal.

• Nationaal Historisch Museum: dit museum biedt een uitgebreide collectie van artefacten die de rijke geschiedenis van Bulgarije tot leven brengen, van prehistorische tijden tot heden.
• Boyana Kerk: een UNESCO-werelderfgoedlocatie, beroemd om haar prachtige middeleeuwse fresco's die dateren uit de 13e eeuw.
• Serdica Complex: verken de ondergrondse ruïnes van het oude Serdica, waar je de overblijfselen van Romeinse straten, gebouwen en mozaïeken kunt zien.
• Vitosha Boulevard: de belangrijkste winkelstraat van Sofia, vol met boetieks, cafés en restaurants, perfect voor een middagje winkelen en mensen kijken.
• Borisova Gradina: een uitgestrekt park waar je kunt wandelen, fietsen of gewoon ontspannen in de groene omgeving.
• Sofia Zoo: een leuke bestemming voor gezinnen, met een grote verscheidenheid aan dieren en educatieve activiteiten.
• Ivan Vazov Nationaal Theater: het oudste en meest prestigieuze theater van Bulgarije, waar je kunt genieten van diverse toneelstukken en voorstellingen.
• Zhenski Pazar: een traditionele markt waar je lokale producten, handwerk en heerlijke Bulgaarse lekkernijen kunt kopen.
• Sofia Synagoge: een van de grootste synagogen in Europa, met een prachtig interieur en een klein museum dat de geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Bulgarije belicht.

Of je nu houdt van geschiedenis, kunst, natuur of winkelen, Sofia heeft iets te bieden voor elke reiziger.

Voordelige tickets voor attracties en tours in Sofia!

---

Voorkom wachten voor de kassa en koop hier voordelig je tickets voor attracties, bezienswaardigheden, musea en tours in Sofia!

BEKIJK

TIP!

Uitstapjes rondom Sofia

Rondom Sofia liggen diverse interessante bestemmingen die perfect zijn voor een dagtrip. Of je nu houdt van natuur, geschiedenis of avontuur, er is voor ieder wat wils. Hier zijn enkele uitstapjes die je eenvoudig vanuit Sofia kunt maken, inclusief reistijd en de beste manieren om er te komen:

• Rila Klooster: dit indrukwekkende klooster, een UNESCO-werelderfgoedlocatie, ligt op ongeveer 120 km van Sofia. Je kunt het beste met de auto of via georganiseerde tours gaan, wat ongeveer 2 uur duurt. Het klooster staat bekend om zijn prachtige architectuur en serene bergachtige omgeving.
• Vitosha Berg: op slechts 10 km van Sofia bevindt zich de Vitosha Berg, een populaire plek voor wandelen, skiën en genieten van het prachtige uitzicht over de stad. Het is eenvoudig te bereiken met de bus of taxi, en er zijn diverse wandelpaden en skiliften beschikbaar.
• Plovdiv: Deze historische stad ligt op ongeveer 150 km van Sofia en is bereikbaar met de trein of bus in ongeveer 2 uur. Plovdiv staat bekend om zijn goed bewaarde Romeinse amfitheater, oude stad met kleurrijke huizen en bruisende culturele scene.
• Koprivshtitsa: een charmant stadje op 110 km van Sofia, dat je in ongeveer 1,5 uur met de auto kunt bereiken. Koprivshtitsa is beroemd om zijn goed bewaarde Bulgaarse renaissancearchitectuur en historische betekenis in de Bulgaarse opstand tegen de Ottomanen.
• Seven Rila Lakes: dit prachtige natuurgebied met zeven gletsjermeren ligt op ongeveer 100 km van Sofia. Het is het beste te bereiken met de auto in ongeveer 2 uur, gevolgd door een wandeling of een rit met de stoeltjeslift. De meren bieden een adembenemend landschap en zijn ideaal voor wandelingen.

Deze uitstapjes bieden een leuke manier om de diversiteit van Bulgarije te ontdekken en maken je stedentrip naar Sofia nog completer.

Evenementen en festivals in Sofia

Sofia bruist het hele jaar door van de evenementen en festivals die bezoekers een unieke kijk bieden op de lokale cultuur en tradities. Of je nu houdt van muziek, film, dans of culinaire hoogstandjes, er is altijd iets te beleven. Hier zijn enkele van de meest interessante evenementen en festivals die periodiek plaatsvinden in Sofia:

• Sofia Film Festival: dit internationaal gerenommeerde filmfestival vindt plaats in maart en toont een breed scala aan films van over de hele wereld. Het is een must voor filmliefhebbers en biedt workshops, lezingen en ontmoetingen met filmmakers.
• Sofia Music Weeks: dit klassieke muziekfestival wordt gehouden van mei tot juni en trekt beroemde musici en orkesten van over de hele wereld. Concerten vinden plaats in diverse locaties door de stad, waaronder het prachtige Bulgaria Hall.
• A to JazZ Festival: een van de grootste jazzfestivals van Bulgarije, gehouden in juli in het South Park van Sofia. Het festival biedt drie dagen vol optredens van zowel internationale als Bulgaarse jazzartiesten, en de toegang is gratis.
• Sofia Pride: dit evenement, dat in juni plaatsvindt, is een van de grootste LGBTQ+ evenementen in de regio. Sofia Pride biedt een kleurrijke parade, concerten en diverse activiteiten om bewustwording en acceptatie te bevorderen.
• Sofia Bread Festival: gehouden in september, dit festival viert de rijke broodtradities van Bulgarije. Bezoekers kunnen genieten van workshops, proeverijen en demonstraties van traditionele bakmethoden.
• Sofia Dance Week: een internationaal dansfestival dat eind september en begin oktober plaatsvindt. Het biedt een indrukwekkend programma van hedendaagse dansvoorstellingen van gezelschappen uit de hele wereld.
• Sofia Architecture Week: gehouden in november, richt dit festival zich op architectuur en stedelijke planning. Het programma omvat tentoonstellingen, lezingen en rondleidingen die inzicht geven in zowel historische als moderne architectuur.
• Vitosha Mountain Marathon: voor de sportliefhebbers is er in juli de Vitosha Mountain Marathon. Deze uitdagende marathon voert deelnemers door het prachtige landschap van de Vitosha-berg en biedt verschillende routes voor hardlopers en fietsers.
• Bulgarian Rose Festival: hoewel het eigenlijk plaatsvindt in Kazanlak, wordt dit festival ook in Sofia gevierd in juni. Het festival viert de rozenoogst met optochten, muziek en traditionele dansen.

Of je nu een specifieke interesse hebt of gewoon wilt genieten van de levendige sfeer, Sofia's evenementen en festivals bieden voor elk wat wils en maken je bezoek aan de stad nog specialer.

Eten en drinken: culinair Sofia

Sofia biedt een rijke culinaire ervaring die zowel traditionele Bulgaarse gerechten als moderne smaken omvat. Of je nu een fijnproever bent of gewoon wilt genieten van een heerlijke maaltijd, de stad heeft voor ieder wat wils. Een typisch gerecht dat je in Sofia niet mag missen is de Shopska-salade, een frisse combinatie van tomaten, komkommer, ui, paprika en geraspte witte kaas (sirene). Deze salade is perfect als voorgerecht, vooral op warme dagen.

Een ander populair gerecht is Banitsa, een hartige taart gemaakt van lagen bladerdeeg gevuld met kaas, eieren en soms spinazie of pompoen. Banitsa wordt vaak gegeten als ontbijt of als tussendoortje. Voor liefhebbers van gegrild vlees is Kebapche een aanrader: gegrilde worstjes van gekruid gehakt, vaak geserveerd met friet en een frisse salade. Dit gerecht doet denken aan de Nederlandse gehaktstaaf, maar met een Bulgaarse twist.

Een verfrissend gerecht dat vooral in de zomer populair is, is Tarator. Dit is een koude soep gemaakt van yoghurt, komkommer, knoflook, dille en walnoten. Het is ideaal als lichte lunch of als voorgerecht. Ook Sarmi, gevulde kool- of wijnbladeren met een mengsel van rijst en vlees, zijn een traditioneel Bulgaarse lekkernij die je vaak zult tegenkomen. Dit gerecht is vergelijkbaar met de Griekse dolma’s en wordt vaak geserveerd tijdens feestelijke gelegenheden.

Moussaka is een andere klassieker, een ovenschotel van aardappelen, gehakt en een laag bechamelsaus. De Bulgaarse variant van dit gerecht is een hartige en bevredigende maaltijd. Voor het dessert is Baklava een must-try: een zoete lekkernij van laagjes filodeeg gevuld met gehakte noten en doordrenkt met siroop of honing.

Goede restaurants zijn te vinden in verschillende wijken van Sofia. De Vitosha Boulevard is een populaire plek met tal van eetgelegenheden, van trendy bistro's tot traditionele tavernes. Ook in de wijk Lozenets en rondom het Alexander Nevski-plein vind je veel restaurants die heerlijke Bulgaarse en internationale gerechten serveren.

In Sofia is het gebruikelijk om tussen 12:00 en 14:00 uur te lunchen, terwijl het diner meestal tussen 19:00 en 21:00 uur plaatsvindt. Dit is vergelijkbaar met de Nederlandse eettijden. De meeste restaurants in Sofia zijn ook geopend voor een late lunch en sommige keukens blijven open tot laat in de avond, vooral in het weekend.

De culinaire scene in Sofia biedt een prachtige mix van traditionele gerechten en moderne culinaire trends. Of je nu kiest voor een snelle hap of een uitgebreid diner, de Bulgaarse gastvrijheid en smaken zullen je zeker bevallen.

Entertainment en uitgaan: het nachtleven in Sofia

Het nachtleven in Sofia is levendig en divers, met iets te bieden voor iedereen. Of je nu houdt van rustige avonden in gezellige cafés, swingende nachten in trendy clubs of live muziekoptredens, Sofia heeft het allemaal. Hier zijn enkele van de beste plekken om het nachtleven in deze bruisende stad te ervaren:

Een van de meest populaire wijken voor een avondje uit is de straat en wijk rondom Vitosha Boulevard. Deze hoofdstraat en de omliggende straten zijn bezaaid met talloze cafés, bars en clubs waar je kunt genieten van een drankje en dansen tot in de vroege uurtjes. De sfeer is hier altijd energiek, vooral in het weekend, en je zult veel lokale bewoners en toeristen tegenkomen die genieten van de nacht.

Lozenets is een andere hotspot voor uitgaan. Deze wijk staat bekend om zijn stijlvolle en chique uitgaansgelegenheden. Hier vind je trendy cocktailbars en exclusieve clubs waar je kunt genieten van eersteklas drankjes en een stijlvolle ambiance. De sfeer in Lozenets is iets verfijnder, perfect voor wie houdt van een luxe avondje uit.

Voor een meer alternatieve en creatieve sfeer kun je terecht in de wijk Shishman Street. Dit gebied is populair onder jongeren en biedt een scala aan bohemien cafés, gezellige bars en plekken met live muziek. Hier kun je genieten van een relaxte avond met vrienden, luisteren naar lokale bands en de creatieve energie van de stad opsnuiven.

Studentski Grad, oftewel de Studentenstad, is een wijk die vooral populair is onder studenten en jongeren. Hier vind je veel bars en clubs die de hele nacht open zijn. De prijzen zijn hier vaak vriendelijker voor je portemonnee en de sfeer is altijd levendig en energiek. Dit is de plek om te zijn als je zin hebt in een wild feestje en nieuwe mensen wilt ontmoeten.

Sofia biedt ook veel opties voor liefhebbers van live muziek. Verspreid door de stad zijn er verschillende bars en clubs waar je kunt genieten van live optredens, variërend van jazz en rock tot traditionele Bulgaarse muziek. Deze plekken zorgen voor een unieke en authentieke ervaring.

Het nachtleven in Sofia begint meestal rond 22:00 uur en gaat door tot in de vroege ochtend. Het is gebruikelijk om de avond te beginnen met een drankje in een bar of café en daarna door te gaan naar een club. De stad is over het algemeen veilig, maar het is altijd verstandig om met vrienden op pad te gaan en de gebruikelijke voorzorgsmaatregelen te nemen.

Winkelen in Sofia

Winkelen in Sofia is een veelzijdige ervaring die zowel traditionele markten als moderne winkelcentra omvat. Voor een authentieke Bulgaarse winkelervaring kun je terecht op Zhenski Pazar (Vrouwenmarkt). Deze levendige markt biedt een breed scala aan verse producten, handwerk en lokale lekkernijen. Het is de perfecte plek om Bulgaarse specialiteiten te kopen en een glimp op te vangen van het dagelijks leven in Sofia.

Vitosha Boulevard is de belangrijkste winkelstraat van Sofia, waar je een mix van internationale merken en lokale boetieks vindt. Deze brede boulevard is ideaal voor een middagje winkelen, met tal van cafés en restaurants om even te pauzeren en van de sfeer te genieten. Hier vind je alles, van mode en accessoires tot souvenirs en Bulgaarse ambachten.

Vitosha Boulevard, de belangrijkste winkelstraat van Sofia.

Voor een meer moderne winkelervaring kun je een bezoek brengen aan een van de vele winkelcentra in de stad, zoals Paradise Center of The Mall. Deze centra bieden een breed scala aan winkels, van high-end modezaken tot elektronische winkels, evenals diverse eetgelegenheden en entertainmentopties zoals bioscopen en speelzones.

Sofia biedt ook unieke winkelmogelijkheden in de vorm van antiekwinkels en kunstgalerijen, vooral in de buurt van Shishman Street. Hier kun je bijzondere vondsten doen, van antieke meubelen en kunstwerken tot vintage kleding en sieraden.

Of je nu op zoek bent naar luxe merken, unieke souvenirs of lokale producten, winkelen in Sofia biedt voor elk wat wils.

Het weer in Sofia

Sofia heeft een gematigd continentaal klimaat, met vier duidelijk onderscheiden seizoenen. De zomers zijn warm en droog, met temperaturen die vaak oplopen tot 30 graden Celsius in juli en augustus. Dit is vergelijkbaar met de warmste zomermaanden in Nederland, maar met minder regen en meer zonuren. De avonden kunnen aangenaam koel zijn, wat ideaal is voor een avondwandeling of een terras.

De winters in Sofia zijn koud en vaak besneeuwd, met temperaturen die in januari en februari kunnen dalen tot onder het vriespunt. Sneeuwval is gebruikelijk, wat zorgt voor een prachtige winterse sfeer, vooral rondom de feestdagen. Dit is een groot contrast met de milde winters in Nederland.

De lente en de herfst zijn de beste tijden voor een stedentrip naar Sofia. In de lente (april tot juni) bloeit de stad op met mildere temperaturen tussen 15 en 25 graden Celsius, en de natuur komt tot leven. De herfst (september tot november) biedt aangename temperaturen en prachtige herfstkleuren, perfect voor wandelingen in de parken en dagtochten naar nabijgelegen bergen.

Net als in Nederland kunnen de lente- en herfstmaanden wisselvallig zijn, dus het is handig om laagjes kleding mee te nemen en voorbereid te zijn op zowel zonnige als regenachtige dagen.

Kortom, de beste tijd om Sofia te bezoeken is tijdens de lente en de herfst, wanneer het weer mild en aangenaam is, ideaal voor het verkennen van de stad en haar bezienswaardigheden.

Historische klimaatgegevens Sofia

Onderstaande tabel geeft de gemiddelde weerstatistieken per maand voor Sofia. Deze zijn gebaseerd op historische klimaatgegevens.

Openbaar vervoer en andere opties in Sofia

Sofia biedt diverse mogelijkheden om je gemakkelijk door de stad te verplaatsen. Het openbaar vervoer is goed georganiseerd en betaalbaar, maar er zijn ook andere opties voor toeristen die de stad willen verkennen.

Openbaar vervoer

Het openbaar vervoer in Sofia bestaat uit bussen, trams, trolleybussen en een moderne metro. De metro is een van de snelste en meest efficiënte manieren om je te verplaatsen, met twee hoofdlijnen die de belangrijkste wijken en bezienswaardigheden met elkaar verbinden. De bussen, trams en trolleybussen bieden een uitgebreid netwerk dat bijna elk deel van de stad bereikt.

Voor toeristen is de Sofia City Card een handige optie. Deze kaart biedt onbeperkt reizen met het openbaar vervoer en vaak kortingen op toegangsprijzen voor musea en bezienswaardigheden. De kaart is beschikbaar voor 24, 48 of 72 uur en kan worden gekocht bij metro- en busstations, toeristeninformatiecentra en online.

De tram, openbaar vervoer in Sofia.

Fietsen en lopen

Sofia is een redelijk compacte stad, waardoor veel bezienswaardigheden op loopafstand van elkaar liggen. Wandelen is een geweldige manier om de stad te verkennen en de lokale sfeer op te snuiven. Er zijn ook diverse fietspaden en fietsvriendelijke routes, waardoor fietsen een goede optie is voor wie sneller of verder wil reizen. Je kunt gemakkelijk fietsen huren bij verschillende verhuurbedrijven in de stad.

Hop-on hop-off bus

Een populaire optie voor toeristen is de hop-on hop-off bus, die langs de belangrijkste bezienswaardigheden van Sofia rijdt. Deze bussen bieden een handige manier om de stad te verkennen, vooral als je maar kort de tijd hebt. Je kunt op- en afstappen bij verschillende haltes, waardoor je de vrijheid hebt om de stad in je eigen tempo te verkennen.

Taxi's en ridesharing

Taxi's zijn overal in Sofia beschikbaar en zijn relatief goedkoop vergeleken met andere Europese steden. Zorg ervoor dat je een officiële taxi neemt en dat de meter wordt gebruikt om onverwachte kosten te voorkomen. Daarnaast zijn ridesharingdiensten zoals Uber en Bolt ook beschikbaar, wat een handige en betrouwbare manier is om je door de stad te verplaatsen.

Autoverhuur

Voor wie liever zelf rijdt, zijn er diverse autoverhuurbedrijven in Sofia. Dit kan een goede optie zijn als je uitstapjes buiten de stad plant, zoals naar het Rila Klooster of de Vitosha-berg.

Ligging en bereikbaarheid van Sofia

Sofia ligt in het westen van het land, aan de voet van de Vitosha-berg. De stad is strategisch gelegen in het Balkan-schiereiland en dient als een belangrijk knooppunt tussen Europa en Azië. Sofia ligt ongeveer 380 km ten westen van de Zwarte Zee en ongeveer 300 km ten noorden van de Egeïsche Zee. 

Sofia is goed bereikbaar vanuit Nederland, zowel per vliegtuig, auto als trein.

Vliegen

De snelste en meest directe manier om van Nederland naar Sofia te reizen is met het vliegtuig. De vluchtduur van Amsterdam Schiphol naar Sofia Airport bedraagt ongeveer 2,5 tot 3 uur. Verschillende luchtvaartmaatschappijen bieden directe vluchten aan tussen Nederland en Sofia, waaronder KLM, Bulgaria Air en diverse budgetmaatschappijen.

Na aankomst op Sofia Airport zijn er verschillende opties om naar het stadscentrum te reizen:

• Metro: lijn 1 van de metro verbindt de luchthaven direct met het stadscentrum. De reistijd bedraagt ongeveer 20 minuten.
• Bus: bussen 84 en 184 rijden regelmatig tussen de luchthaven en het centrum van Sofia. De reistijd is ongeveer 30-40 minuten, afhankelijk van het verkeer.
• Taxi: taxi’s zijn beschikbaar bij de luchthaven. Zorg ervoor dat je een officiële taxi neemt en vraag de chauffeur de meter te gebruiken. De rit naar het centrum duurt ongeveer 20-30 minuten.

Met de auto

Reizen met de auto van Nederland naar Sofia is een lange maar avontuurlijke optie. De afstand tussen Amsterdam en Sofia is ongeveer 2.000 km. Afhankelijk van de route en verkeersomstandigheden duurt de reis ongeveer 20-24 uur, exclusief pauzes. De meest gebruikelijke route loopt door Duitsland, Oostenrijk, Hongarije en Servië voordat je Bulgarije bereikt.

Met de trein

Reizen per trein naar Sofia is mogelijk, maar het vereist meerdere overstappen en is tijdrovend. Vanuit Nederland kun je eerst een hogesnelheidstrein nemen naar steden zoals München of Wenen. Vanaf daar zijn er verbindingen naar Belgrado en vervolgens naar Sofia. De totale reistijd kan variëren van 30 tot 40 uur, afhankelijk van de wachttijden tussen de overstappen. Hoewel het een lange reis is, biedt het een unieke kans om verschillende Europese steden te verkennen.

Praktische informatie voor je stedentrip Sofia

Voordat je op stedentrip naar Sofia gaat, is het handig om wat praktische informatie te weten. Hier zijn enkele belangrijke zaken die je in gedachten moet houden voor een zorgeloze en aangename reis:

• Veiligheid: Sofia is over het algemeen een veilige stad voor toeristen. Zoals in elke grote stad is het verstandig om waakzaam te zijn voor zakkenrollers, vooral op drukke plaatsen zoals markten en in het openbaar vervoer. Vermijd afgelegen gebieden ’s nachts en let op je persoonlijke bezittingen.
• Mobiel en data: Bulgarije valt onder de EU-regelgeving voor roaming, wat betekent dat je zonder extra kosten je Nederlandse mobiele data en belbundel kunt gebruiken. De mobiele dekking in Sofia is uitstekend, met 4G beschikbaar in de hele stad.
• Valuta/geld: de munteenheid in Bulgarije is de Bulgaarse lev (BGN). Creditcards worden algemeen geaccepteerd in hotels, restaurants en winkels. Er zijn voldoende geldautomaten in de stad, vooral in toeristische gebieden en winkelcentra, waar je gemakkelijk contant geld kunt opnemen.
• Stekkers: in Bulgarije worden dezelfde stekkers en stopcontacten gebruikt als in Nederland (type C en F), dus je hebt geen adapter nodig.
• Openingstijden winkels: de meeste winkels in Sofia zijn geopend van maandag tot en met zaterdag, van 10:00 tot 20:00 uur. Grote winkelcentra en supermarkten zijn vaak ook op zondag open en hebben soms langere openingstijden.
• Fooi: het geven van een fooi is gebruikelijk in Bulgarije. In restaurants is het gebruikelijk om ongeveer 10% van de rekening als fooi te geven, als je tevreden bent met de service. Bij taxi’s en in cafés is het gebruikelijk om het bedrag af te ronden naar boven of een kleine extra bijdrage te geven.